Waarom deze verantwoordingsscan?

Een goede verantwoording kan helpen bij het sturen op maatschappelijke waarde, het leren, het organiseren van tegenspraak en het verwerven van draagvlak

Verantwoording wordt in de praktijk vaak als een verplicht nummer gezien. Iets dat je vooral ‘achteraf’ doet voor een ander. Deze interpretatie doet echter geen recht aan waar verantwoording in brede zin over gaat en het potentieel dat ‘verantwoording’ heeft.

Een goede verantwoording draagt namelijk ook bij aan betere sturing op de maatschappelijke opgave, aan een lerende organisatie, aan beter intern weerwerk en meer interne tegenspraak of aan meer steun en vertrouwen bij belanghebbenden. Het maximale nut uit verantwoording halen, gaat niet vanzelf. Daar is betrokkenheid vanuit de hele organisatie voor nodig en het vereist verschillende activiteiten en investeringen in de diverse beleidsfasen binnen de organisatie.

Interne hobbels zitten een verbetering van de verantwoording vaak in de weg

Vaak zijn er binnen een organisaties wel veel goede voornemens om te werken aan een betere verantwoording, om sturen en verantwoorden beter te verbinden, of om te willen leren van verantwoording. Maar de praktijk blijkt even zo vaak weerbarstig. In de praktijk blijkt verantwoording dan nog gezien te worden als een ‘hobby’ van het bestuur, een controller of een enthousiaste directeur.
Er zitten vaak ‘vaatvernauwingen’ in de organisatie: bestuur, schoolleiding, controller en docenten etc. blijken als het er op aan komt toch niet op een lijn te zitten, of er blijkt een verschillende van mate van ‘willen-durven-kunnen’ te bestaan tussen deze geledingen. Goede bedoelingen en goede initiatieven van bijvoorbeeld een bestuurder, directeur of controller lopen daardoor in de praktijk toch te vaak vast.

Een zelfanalyse met de Verantwoordingsscan helpt bij het duurzaam verbeteren van de verantwoording

Om daadwerkelijk duurzame stappen op het gebied van verantwoording te kunnen zetten is het daarom verstandig om eerst een zelfanalyse uit te voeren. Deze is er op gericht om in beeld te krijgen hoe in de organisatie wordt gedacht over (het belang van) verantwoording, of ambities gedeeld worden en welke beelden van de huidige praktijk in de eigen organisatie bestaan. Daardoor worden de mogelijk interne hobbels die moeten overwonnen al in een vroegtijdig stadium zichtbaar.
De Verantwoordingsscan is een instrument waarmee op een eenvoudige en snelle manier zo’n zelfanalyse kan worden uitgevoerd. De uitkomsten van de scan laten zien in de vorm van ‘spinnenwebben’ waar de organisatie staat qua verantwoording en hoe er binnen de organisatie wordt gedacht over verantwoording. Zij biedt snel eerste nuttige inzichten in verschillen tussen huidige situatie en ambities met betrekking tot verantwoording.

De Verantwoordingsscan is het begin van het verbetertraject

Het is de bedoeling dat naast bestuurders ook een aantal interne stakeholders (zoals controllers, schoolleiders of docenten) en externe stakeholders (zoals ouders, of vertegenwoordigers vanuit de gemeente, of het bedrijfsleven) de scan invullen. Daardoor biedt de scan inzicht in mogelijke verschillen van mening of interpretatie tussen verschillende interne en externe actoren die betrokken zijn bij de schoolgemeenschap.

Bijvoorbeeld: de bestuurder vindt dat hij stuurt op de vertaling van de ambities van de scholengemeenschap, de schoolleider ervaart dat deze ambities ‘over de schutting’ wordt gegooid. De scan legt dan bloot dat daar verschillende beelden bij zijn en er dus werk aan de winkel is.

De scan kan zelfstandig worden uitgevoerd of als onderdeel van een collegiale intervisie, een interbestuurlijke visitatie of bij een inspectiebezoek.

De scan biedt een eerste globaal beeld, en is daarmee het begin van een verdiepend gesprek en een concrete probleemanalyse tussen alle betrokkenen. Na die verdieping kan vervolgens een actieplan worden opgesteld dat is gericht op het verbeteren van de publieke verantwoording voor de betreffende organisatie.